طراحی و توسعۀ فرازا (Regenerative)

ترجمه بخشی از کتاب: Regenerative Development and Design: A Framework for Evolving Sustainability
By: Pamela Mang, Ben Haggard, Regenesis group
ترجمه: هدی همایونی

جنبش پایداری، دهه‌ها پس از پیدایش همچنان جنبشی ناتوان تلقی می‌گردد، زیرا این سوال که پایداری به واقع چه معنایی دارد هنوز به پاسخ روشنی نرسیده است. چه از روی تنگنا اکثر مردم به این اتفاق نظر رسیده‌اند که فعالیت‌های انسانی پایدار آن‌هایی هستند که می‌توانند در مدت‌زمان طولانی بدون ایجاد مشکل برای نسل‌های آینده حفظ شوند. مردم همچنین به این اتفاق نظر رسیده‌اند که به طور کلی پایداری به تغییرات اساسی و بنیادین در روش‌های زندگی انسان‌ها نیاز دارد. اما وقتی صحبت از تدوین استراتژی می‌شود آنچه فقدان آن حس می‌شود داشتن درک کافی از هدف غایی طراحی پایدار است.
در پاسخ به این فقدان، گروه ریجنسیس (Regenesis)، اولین بار واژۀ توسعۀ فرازا (Regenerative development) را در سال ۱۹۹۵ مطرح کرد. بر اساس دیدگاه توسعۀ فرازا، پایداری به عنوان یک سیر تکاملی مشارکتی بیان می‌شود، که در آن انسان‌ها به گسترش حیات کمک می‌کنند. جوامع انسانی تا زمانی ‌که در تعامل با طبیعت و همسو با آن به ایفای نقش پرداختند، همیشه در حال پیشرفت بوده‌اند. ما به ‌تدریج در حال کشف این حقیقت بنیادین و تصور راه‌هایی برای اعمال آن در عصر پسا ‌صنعتی هستیم. از دیدگاه سیر تکاملی مشارکتی، انسان نه یک عامل خارجی بلکه ایفا کنندۀ نقش مفید و متمایزی در طبیعت است.این دیدگاه رویکردی جهت افزایش توانایی موجودات برای همکاری و هم‌افزائی را بیان می‌کند، تا این سیارۀ خاکی بتواند همچنان قابلیت¬های خود را در تنوع، پیچیدگی و خلاقیت به ظهور رساند.
شراکت با طبیعت برای تکامل، به تغییر جهت تمامی سامانه‌هایی که فعالیت‌های انسانی را با سیر تکاملی نظام‌های طبیعی مرتبط می‌سازند، نیاز دارد. به زبان ریموند کول (Raymond Cole)، نظریه‌پرداز برجستۀ دانشگاه بریتیش کلمبیا، این بدان معنی است که به جای طراحی اشیا، باید “قابلیت” محیط مصنوع (و فعالیت‌های انسانی) را برای حمایت از سیر تکاملی مشارکتی مثبت میان سامانه‌ها و نظام‌های انسانی و طبیعی طراحی کنیم.

تصویر ۱- سطوح عملکرد: هر سامانۀ زنده، درگیر عملکردی می‌شود که برای تداوم قدرتش در پیمودن سیر تکاملی امری ضروری است. “به‌کار‌گیری” و “نگهداری” در حالی‌ که عملکرد و کارایی را افزایش می‌دهند، بر روی حفظ موجودیت فعلی متمرکزند؛ . “بهبودبخشی” و “فرازایش” با معرفی عامل خلاقیت و حیات بالقوه، این کلیت را پیشرفته‌تر می‌سازند.
Copyright@Regenesis Group, Inc. Illustration by Kronosphere Design

انسان‌ها قابلیت آن‌که با مشارکتی آگاهانه در سیر تکاملی سامانه‌های زنده، نقش منحصر‌ به ‌فردی را ایفا کنند دارا هستند. متاسفانه، بیشتر مواقع ما به جای همسو ساختن خود با اکوسیستم، در حال مبارزه با آن هستیم. نظام‌های طبیعی ذاتا پیچیده هستند، با این حال اغلب روش‌های مهندسی ما سعی می‌کند آن‌ها را ساده سازد. برای مثال، ما برای مهار رودها، برای این‌که آن‌ها را با اهداف انسانی خویش مطابق سازیم، کانال‌کشی کرده و سد احداث می‌کنیم. اما در این فرایند ما توانایی آن‌ها برای مدیریت سیل، رسوب خاک، سنگریزه‌ها و ذرات معلق درآن، و تجدید زیستگاه را کاهش می‌دهیم (تصاویر ۲ و ۳). با تبدیل رودخانه‌ها به مجرایی ساده برای انتقال یا حذف سیلاب، ما نقش پیچیدۀ رودخانه‌ها در پایدارسازی و حیات بخشیدن به اکوسیستم‌های متعدد را کم ارزش تلقی می‌کنیم.

تصویر۲- سیستم فاضلاب مهندسی شدۀ لس‌آنجلس نمایانگر تخریب کل نظام طبیعی رودخانه است.
Copyright @ trekandshoot/Shutterstock.com

تصویر ۳- در مقایسه، نظام زهکشی طبیعی یک رودخانۀ سالم نشانگر تغذیۀ کل حوزۀ آبخیز و گونه‌های در حال تکامل آن در یک شبکۀ پیچیدۀ روابط متقابل می‌باشد.
Copyright@Vladimir Melnikov/Shutterstock.com

از آنجا که ما انسان‌ها، موجودات زنده و حاصل روند سیر تکاملی هستیم، همان پیچیدگی که در طبیعت می‌بینیم را در رفتارهای اجتماعی و سازمانی خود نمود می‌بخشیم. در دراز مدت، سیر تکاملی همان گرایش به تمایز، همکاری، نوع‌دوستی، و کل‌گرایی که در مجموعه‌های طبیعی اتفاق می‌افتاد را در مجموعه‌های انسانی، بروز می‌دهد. یادگیری نحوۀ ماندن و تداوم حیات در جریان سیر تکاملی، و هماهنگ‌سازی الگوهای انسانی، با فرایندهای تکاملی، تنها راهی برای زنده ماندن نیست بلکه راهی برای پیشرفت و سعادت انسان است.

References:

MANG, P., Haggard, B., Regenesis, 2016. Regenerative Development and Design: A Framework for Evolving Sustainability [WWW Document]. Wiley.com. URL https://www.wiley.com/en-us/Regenerative+Development+and+Design%3A+A+Framework+for+Evolving+Sustainability-p-9781118972861 (accessed 2.3.19).

Ray Cole, “New Context, New Responsibilities: Building Capability,” ۲۰۱۰ (accessed July 2, 2015), http://bookooqc.org/d1343144.html